Κατά τη διάρκεια του καύσωνα, όταν οι θερμοκρασίες αγγίζουν ασύλληπτα ύψη ακόμη και μετά τη δύση του ήλιου, η ελπίδα για δροσερό, αναζωογονητικό ύπνο καταρρέει. Οι λεγόμενες «τροπικές νύχτες» —με θερμοκρασίες που δεν πέφτουν κάτω από τους 25°C— γίνονται όλο και πιο συχνές, ειδικά στις ελληνικές πόλεις. Και αυτό δεν επηρεάζει μόνο τη διάθεσή μας. Επηρεάζει βαθιά τη φυσιολογία μας.
Σύγχρονες επιστημονικές μελέτες επιβεβαιώνουν αυτό που πολλοί αισθάνονται ενστικτωδώς: η παρατεταμένη νυχτερινή ζέστη επηρεάζει δραματικά την ποιότητα του ύπνου. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε με ελληνική συμμετοχή και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, κάθε αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος κατά μόλις 0,1°C αντιστοιχεί σε 14 λεπτά λιγότερου ύπνου μέσα στη νύχτα.
Ζέστη στο σώμα, ανήσυχος ύπνος
Η μελέτη διεξήχθη σε εργαστηριακό περιβάλλον και προσομοίωσε συνθήκες τριήμερου καύσωνα σε ελεγχόμενο χώρο για δέκα ημέρες. Οι συμμετέχοντες —νεαροί, υγιείς άνδρες— κατέγραφαν σημαντική αύξηση στη θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος μέσα στις πρώτες ώρες του ύπνου. Η θερμοκρασία του δωματίου τη νύχτα έμενε στους 26,3°C, θυμίζοντας τα δεδομένα των καλοκαιρινών νυχτών στην Αθήνα.
Παρά το ότι προσαρμόζονταν (σκεπάζονταν λιγότερο, φορούσαν πιο ελαφριά ρούχα), το σώμα τους δεν επανέφερε εύκολα τη θερμική του ισορροπία. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες κοιμόντουσαν περισσότερο επιφανειακά και με συχνές αφυπνίσεις. Η τάση αυτή συνεχιζόταν και μετά το τέλος του καύσωνα, δείχνοντας ότι το σώμα διατηρεί μια «θερμική μνήμη».
Το σώμα θυμάται τη ζέστη
Ένα εντυπωσιακό εύρημα της μελέτης ήταν η παραμονή της αυξημένης θερμοκρασίας του σώματος ακόμη και όταν οι περιβαλλοντικές θερμοκρασίες είχαν επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα. Οι ερευνητές αναφέρουν είτε θερμική αδράνεια των κτηρίων είτε μετατόπιση του κιρκαδικού ρυθμού ως πιθανές αιτίες αυτής της καθυστέρησης στην επαναφορά της θερμοκρασιακής ισορροπίας.
Σε μία περίπτωση, καταγράφηκε ακόμη και επεισόδιο υπνοβασίας, συνοδευόμενο από απότομη πτώση της θερμοκρασίας του σώματος και ενεργοποίηση των αντανακλαστικών του συμπαθητικού συστήματος — πιθανώς ως μηχανισμός «αυτοπροστασίας».
Ποιοι επηρεάζονται περισσότερο στον καύσωνα
Παρόλο που η μελέτη ήταν περιορισμένη σε δείγμα και διάρκεια, τα ευρήματά της υπογραμμίζουν τη σοβαρότητα του προβλήματος. Η επίδραση της νυχτερινής ζέστης ενδέχεται να είναι πολύ πιο έντονη σε ηλικιωμένους, γυναίκες, άτομα με χρόνιες παθήσεις ή εργαζόμενους σε εξωτερικούς χώρους. Η μακρόχρονη διαταραχή του ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα ψυχικής, μεταβολικής και γνωστικής υγείας.
Καιρός να σκεφτούμε τις νύχτες
Μέχρι σήμερα, οι πολιτικές για την προστασία από τον καύσωνα εστιάζουν κυρίως στις ώρες της ημέρας. Όμως τα δεδομένα δείχνουν πως είναι εξίσου κρίσιμο να εξεταστούν και οι επιπτώσεις της νυχτερινής ζέστης — ειδικά καθώς οι τροπικές νύχτες πληθαίνουν λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Ο καλός ύπνος είναι βασικός παράγοντας υγείας και ευεξίας. Και όπως φαίνεται, δεν είναι πια δεδομένος.
