Το βιολογικό μας ρολόι —ο γνωστός κιρκάδιος ρυθμός— ρυθμίζει μια σειρά από βασικές λειτουργίες του οργανισμού μας, όπως τον ύπνο, τον μεταβολισμό, την ορμονική ισορροπία και την ανοσολογική απόκριση. Οι διαταραχές αυτού του ρυθμού, είτε εξαιτίας νυχτερινής έκθεσης σε τεχνητό φως, είτε λόγω ακανόνιστων ωρών φαγητού και ύπνου, φαίνεται πως αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου.
Σύμφωνα με έρευνες, μεταξύ των οποίων και μια πρόσφατη μελέτη στο Nature Immunology από την Μπρίτζετ Μ. Φόρτιν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, οι αλλαγές στο εσωτερικό ρολόι του σώματος σχετίζονται με γενετικές αλλοιώσεις που ευνοούν την καρκινογένεση, ιδιαίτερα στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Η διατάραξη του κιρκάδιου ρυθμού μπορεί να επηρεάσει την έκφραση βασικών γονιδίων όπως τα BMAL1, CRY1, CRY2 και PER1-3, με αποτέλεσμα χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης.
Η αυξημένη έκθεση στο τεχνητό φως τη νύχτα —από τηλεοράσεις, κινητά και υπολογιστές— καταστέλλει την παραγωγή μελατονίνης, διαταράσσοντας τον ύπνο και τον βιορυθμό. Μετα-ανάλυση σε πάνω από 170.000 γυναίκες έδειξε συσχέτιση αυτής της έκθεσης με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Ανάλογες ενδείξεις υπάρχουν και για άλλους τύπους, όπως ο καρκίνος του θυρεοειδούς.
Ο πεπτικός σωλήνας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στις κιρκάδιες διαταραχές. Ο εντερικός βλεννογόνος ανανεώνεται κάθε 24 ώρες και το μικροβίωμα του εντέρου ρυθμίζεται απόλυτα από το εσωτερικό ρολόι. Ακατάστατες διατροφικές συνήθειες μπορούν να αποδιοργανώσουν αυτή την ισορροπία, ενισχύοντας τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου.
Από τη δεκαετία του 1970, τα περιστατικά καρκίνου έχουν αυξηθεί αισθητά —ιδιαίτερα στις ηλικίες 15-39 ετών— με τη χρήση τεχνητού φωτισμού τη νύχτα να έχει επίσης αυξηθεί εντυπωσιακά την ίδια περίοδο.
Για την πρόληψη και πιθανώς για τη βελτίωση της θεραπευτικής απόκρισης, προτείνονται πρακτικές όπως:
-
σταθερές ώρες ύπνου και φαγητού,
-
περιορισμός της εργασίας κατά τις νυχτερινές ώρες,
-
κατανάλωση τροφής μέσα σε ένα χρονικό παράθυρο 6 έως 12 ωρών κατά τη διάρκεια της ημέρας,
-
τακτική φυσική άσκηση.
Η χρονοθεραπεία, δηλαδή η χορήγηση αντικαρκινικών φαρμάκων σε συγκεκριμένες ώρες που ευθυγραμμίζονται με το κιρκάδιο ρολόι, φαίνεται να έχει προοπτικές. Ίσως ενισχύει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και μειώνει τις παρενέργειες, όμως απαιτείται περαιτέρω έρευνα. Το ίδιο ισχύει και για την εφαρμογή των κιρκάδιων ρυθμών στην ανοσοθεραπεία.
Καθώς η επιστήμη προχωρά, είναι όλο και πιο ξεκάθαρο ότι η προστασία του εσωτερικού μας ρυθμού δεν είναι μόνο θέμα καλής υγείας —αλλά ίσως και ένας βασικός σύμμαχος στην πρόληψη του καρκίνου.
