Ειδώλια ζώων από τερακότα, μεριά από τα οποία δεν έχουν μάλιστα αναγνωριστεί ρίχνουν φως σε ένα ελάχιστα γνωστό πολιτισμό, γεγονός που πολλαπλασιάζει την πνευματική και την πολιτιστική τους αξία.
Στο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης Ερζερούμ (Θεοδοσιούπολη), πραγματοποιήθηκε μια συναρπαστική μελέτη σε 20 τέτοια ειδώλια ζώων, τα οποία ανήκουν στον πολιτισμό Καράζ και φυλάσσονται εκεί.
Τα τεχνουργήματα, τα οποία ήρθαν στο φως των πρώτων ανασκαφών στο Pulur Hoyuk, στο Guzelova Hoyuk, και στο Sos Hoyuk, αναπαριστούν εντυπωσιακά ζώα, μεταξύ των οποίων ταύροι, κριάρια, πρόβατα, πουλιά και άλλα είδη που δεν έχουν αναγνωριστεί.
Η μελέτη, την οποία πραγματοποίησαν η Rabia Akarsu και η Elif Sener, τονίζει την πνευματική και πολιτιστική σημασία των ομοιωμάτων αυτών, τα οποία ανάγονται στην Ύστερη Χαλκολιθική και την πρώιμη Εποχή του Χαλκού.
Στοιχεία από τον Καύκασο μέχρι την Κεντρική Ανατολία
Ο πολιτισμός Καράζ – γνωστός και ως Kura – Aras, αναπτύχθηκε σε μια αχανή περιοχή, από τα βουνά του Καυκάσου έως την ανατολική Μεσόγειο και από τις ακτές της Κασπίας έως τις πεδιάδες της κεντρικής Ανατολίας. Άνθισε κατά την τέταρτη και τρίτη χιλιετία π.Χ.
Παρόλο που τα ανασκαφικά δεδομένα από το Pulur και την Guzelova παραμένουν ασαφή, τα ευρήματα από το Sos Hoyuk παρείχαν στρωματογραφική σαφήνεια, ενώ η ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα , επιβεβαιώνει την αρχαιότητα των ειδωλίων.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα τεχνουργήματα αυτά, δεν αναδεικνύουν μόνο τον υλικό πολιτισμό των αρχαίων κοινωνιών, αλλά προσφέρουν στοιχεία για την κοινωνική ζωή και τις πνευματικές πεποιθήσεις των ανθρώπων της εποχής.
Τελετουργικά, τοτέμ ή παιχνίδια;
“Τα ειδώλια από τερακότα μπορεί να ήταν παιδικά παιχνίδια, εκπαιδευτικά εργαλεία που χρησιμοποιούνταν από ενήλικες, φυλαχτά, αντικείμενα αναμνηστικά για τους νεκρούς ή κομμάτι θρησκευτικής λατρείας”, εξηγεί η μελέτη.
Από τη στιγμή που, οι κοινότητες αυτές έζησαν πριν από την εφεύρεση της γραφής, ο προσδιορισμός της ακριβούς λειτουργίας τους, είναι μια πρόκληση. Ωστόσο, η απόθεση των ειδωλίων γύρω από εστίες στους αρχαίους οικισμούς, υποδηλώνει έντονα κάποιον τελετουργικό ή θρησκευτικό σκοπό.
Ιερή φωτιά και συμβολικά ζώα
Οι ερευνητές τονίζουν τη συμβολική σημασία της φωτιάς και των εστιών στην κοινωνία του πολιτισμού Καράζ. “Ενώ η φωτιά είχε ιερό νόημα, τα ειδώλια των ζώων, μάλλον είχαν πνευματική σημασία”, αναφέρει η μελέτη.
Τα εξημερωμένα ζώα, όπως τα κριάρια, τα πρόβατα και οι ταύροι – αναγκαία για την επιβίωση των ανθρώπων στον πολιτισμό Καράζ – φαίνεται να είχαν κεντρικό ρόλο στο σύστημα πεποιθήσεών τους.
Τα ειδώλια, τα οποία σχετίζονται με έναν πολιτισμό που βασιζόταν πολύ στην κτηνοτροφία, υποδηλώνουν έντονη σύνδεση ανάμεσα στη γεωργία, την αφθονία και τη θρησκευτική πρακτική. Στο Pulur-Sakyol Hoyuk, για παράδειγμα, στον χώρο ενός ναού, βρέθηκαν αγγεία με μορφή πτηνών που τονίζουν έναν ελάχιστα μελετημένο συμβολικό χώρο.
Πουλιά: Τα σύμβολα του πνεύματος
Αν και ελάχιστα είναι τα άμεσα υπάρχοντα στοιχεία που συντελούν στην αποκρυπτογράφηση του συμβολικού νοήματος των πτηνών στον πολιτισμό Καράζ, η μελέτη παρουσιάζει παραλληλισμούς με παλαιότερες παραδόσεις.
“Στην τέχνη της πέτρας της Παλαιολιθικής Εποχής, και στους τοίχους ναών της Νεολιθικής Εποχής, τα μοτίβα πτηνών συχνά παραπέμπουν στην ψυχή και την πνευματική αναγέννηση”, εξηγούν οι ερευνητές.
Οι ομοιότητες που εντοπίστηκαν ανάμεσα στα ειδώλια σε διάφορα σημεία του πολιτισμού Καράζ, μαρτυρούν κοινές θρησκευτικές πεποιθήσεις και ουσιαστική πολιτιστική αλληλεπίδραση ανάμεσα στις προϊστορικές αυτές κοινότητες.
Ο πολιτισμός Καράζ
Ο πολιτισμός Καράζ, είναι ένας πολιτισμός της πρώιμης Εποχής του Χαλκού, από τα τέλη της τέταρτης έως την τρίτη χιλιετία π.Χ. Πρώτος τον αναγνώρισε το 1941, ο αρχαιολόγος από τη Σοβιετική Ένωση, Boris Kuftin. Εναλλακτικά, ονομάζεται πολιτισμός Kura – Aras και επεκτάθηκε στην ανατολική Ανατολία, την Υπερκαυκασία, το Αζερμπαϊτζάν, και το βορειοδυτικό Ιράν.
Η γεωγραφική του εμβέλεια εκτεινόταν από τα όρη της Βόρειας Μαύρης Θάλασσας και την Υπερκαυκασία, βόρεια της λίμνης Ούρμια στο Ιράν, προς τα ανατολικά, από το Divrigi–Kangal και τη Μαλάτεια – Ελαζίγ στα δυτικά, μέχρι το Καχραμανμάρα – Αμίκ της Τουρκίας και μέχρι την Παλαιστίνη, στα νότια.
Σήμερα, το πολιτιστικό αποτύπωμα του Καράζ, περιλαμβάνει τη σύγχρονη Γεωργία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, την ανατολική Τουρκία και τμήματα του βορειοδυτικού Ιράν.
