Μια πρόσφατη μελέτη ρίχνει φως σε μια από τις κύριες θεότητες της Ιβηρικής Χερσονήσου και τη σχέση της με τον πλανήτη Αφροδίτη, αποκαλύπτοντας ότι η θεά ήταν γνωστή ως Iunstir.
Μία ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον Daniel Iborra Pellín, από το πανεπιστήμιο του Αλικάντε, παρουσιάζει νέα στοιχεία σχετικά με το όνομα και τη λατρεία της Ιβηρικής Θεάς Μητέρας (Dea Mater), της σημαντικότερης θηλυκής θεότητας της Ιβηρικής χερσονήσου κατά τη διάρκεια της Εποχής του Σιδήρου.
Σύμφωνα με την μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Complutum, η θεότητα αυτή, συμβόλιζε τη γονιμότητα, συνδεόταν με τον πλανήτη Αφροδίτη και είχε το όνομα Iunstir, το οποίο αποκαλύπτει πολιτιστικές και θρησκευτικές συνδέσεις με άλλους πολιτισμούς της Μεσογείου.
Το εύρημα αποτελεί σημαντική πρόοδο στη μελέτη της ιβηρικής θρησκείας, ενός τομέα που παραδοσιακά περιορίζεται από την έλλειψη σαφών γραπτών πηγών και τις προκλήσεις της αποκρυπτογράφησης της ιβηρικής γλώσσας.
Η έρευνα συνδυάζει αρχαιολογικά, γλωσσολογικά και αστρονομικά δεδομένα για να προτείνει ότι ο όρος Iunstir, που επαναλαμβάνεται στα ιβηρικά κείμενα, αντιστοιχεί στο όνομα αυτής της θεότητας που συνδέεται με τη γονιμότητα και το σύμπαν.
H Iunstir και η σύνδεσή της Θεάς με την Αφροδίτη
Η μελέτη υποδηλώνει ότι, η Ιβηρική Θεά Μητέρα ήταν μια πρωταγωνιστική μορφή στον πνευματικό κόσμο της χερσονήσου. Η λατρεία της θα ήταν μια τοπική εκδήλωση παγκόσμιων παραδόσεων, επηρεασμένη τόσο από τις νεολιθικές πεποιθήσεις όσο και από τις αλληλεπιδράσεις με τους Φοίνικες αποίκους και άλλους πολιτισμούς της Μεσογείου.
Η καινοτομία έγκειται στην πρόταση ότι ο όρος Iunstir μπορεί να χωριστεί σε δύο μέρη: «Iun», ενδεχομένως το όνομα της θεάς, και “stir”, που σημαίνει “αστέρι”.
Αυτή η δομή θυμίζει άλλες αστρικές θεότητες που λατρεύονταν στη Μεσόγειο, όπως η Ιστάρ ή η Αστάρτη, που συνδέονται και οι δύο με την Αφροδίτη. Ο πλανήτης Αφροδίτη, με τον μοναδικό κύκλο ορατότητάς του και τη συμβολική του σύνδεση με τη γονιμότητα, θα είχε κεντρική σημασία για τη σύλληψη της Ιβηρικής Dea Mater, σημειώνει ο Iborra.
Καθοριστική ανακάλυψη
Η σύνδεση αυτή ενισχύεται από πολυάριθμα αρχαιοαστρονομικά ευρήματα σε ιβηρικά ιερά και νεκροπόλεις, όπως ο προσανατολισμός τους προς τα βασικά σημεία του συνοδικού κύκλου της Αφροδίτης.
O προσανατολισμός των ναών και των ιερών σπηλαίων προς την Αφροδίτη είναι μια καθοριστικής σημασίας πτυχή της ανακάλυψης. Σε περιοχές όπως η El Cigarralejo (Μούρθια) και η La Osera (Άβιλα) της Ισπανίας, έχει καταγραφεί η ευθυγράμμιση δομών σύμφωνα με συγκεκριμένα αστρονομικά φαινόμενα, όπως η διάβαση της Αφροδίτης.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτό δείχνει ότι οι Ίβηρες όχι μόνο παρατηρούσαν τον ουρανό με μεγάλη ακρίβεια αλλά και ενσωμάτωναν τη γνώση αυτή στις τελετουργίες και τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.
Μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων ευρημάτων είναι το σπήλαιο La Nariz, όπου ανακαλύφθηκε η λεγόμενη Θεά του Σαλχίτη, μια γυναικεία μορφή με ένα αστέρι στο στήθος της, που πιθανώς αναπαριστούσε την Αφροδίτη. Η απεικόνιση αυτή ενισχύει την ιδέα ότι η Ιβηρική Dea Mater ήταν βαθιά συνδεδεμένη με τον πλανήτη αυτό.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το αγγείο Verdolay, που βρέθηκε κοντά στο ιερό La Luz στη Μούρθια, όπου οι αστρικές διακοσμήσεις υποδηλώνουν τελετουργίες αφιερωμένες σε μια γυναικεία θεότητα.
Ο προσανατολισμός του ναού προς το νότιο σύνολο της Αφροδίτης επιβεβαιώνει τη σημασία της Αφροδίτης στην ιβηρική κοσμοθεωρία.
Ο όρος Iunstir
Ο όρος Iunstir δεν είναι νέος στις μελέτες των Ιβηρικών επιγραφών, το νόημά του ωστόσο, αποτελεί επίκεντρο πολλών θεωριών.
Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, αυτό ερμηνεύεται ως τίτλος τιμής ή ένας τύπος τελετουργικού. Ωστόσο, η ομάδα του Iborra υποστηρίζει ότι πρόκειται για θεωνύμιο, δηλαδή το όνομα μιας θεότητας, με βάση την εξέχουσα θέση του στα κείμενα και τη συσχέτισή του με τον όρο neitin, μια άλλη πιθανή ιβηρική θεότητα.
Επιπλέον, η φωνητική ανάλυση του Iunstir υποδηλώνει ομοιότητες με λέξεις που σχετίζονται με το θείο σε άλλες αρχαίες γλώσσες, όπως το βασκικό «Jaun» (άρχοντας) ή ινδοευρωπαϊκούς όρους που σχετίζονται με τα αστέρια.
Η υπόθεση ότι η Iunstir είναι ο προσδιορισμός μιας σημαντικής ιβηρικής γυναικείας θεότητας γίνεται όλο και πιο σταθερή, καταλήγει ο συγγραφέας.
Η σημασία της ανακάλυψης
Η ανακάλυψη του ονόματος της Ιβηρικής Dea Mater όχι μόνο ρίχνει φως στις πεποιθήσεις των Ιβήρων, αλλά αναδεικνύει επίσης τον πολιτιστικό πλούτο αυτού του πολιτισμού, ο οποίος άκμασε στην Ιβηρική Χερσόνησο μεταξύ του 6ου και του 1ου αιώνα π.Χ..
Νέες προοπτικές
Αν και η ακριβής σημασία ορισμένων όρων και συμβόλων παραμένει αντικείμενο συζήτησης, η ταύτιση της Iunstir με τη μεγάλη ιβηρική θεά ανοίγει νέες προοπτικές για τη μελέτη των θρησκευτικών πρακτικών και της κοσμοθεωρίας τους.
