Ρεπορτάζ – Επιμέλεια: Αντώνης Ζήβας
Η αυξημένη σεισμική κινητικότητα που σημειώθηκε στη Σαντορίνη στις αρχές του 2025 αναζωπύρωσε συζητήσεις και σενάρια γύρω από μια πιθανή επανενεργοποίηση του διάσημου ηφαιστειακού συστήματος του νησιού.
Ωστόσο, μια πρόσφατη δημοσίευση στο περιοδικό Science ρίχνει «φως» στη σεισμική δραστηριότητα, παρουσιάζοντας την πιο λεπτομερή εικόνα που έχουμε μέχρι σήμερα για το τι συνέβη στο υπέδαφος.
Τι κρυβόταν πίσω από το σμήνος μικροσεισμών
Σύμφωνα με την έρευνα, καταγράφηκαν περισσότερα από 25 χιλιάδες μικρά σεισμικά γεγονότα μέσα σε λίγες εβδομάδες — ένα μοτίβο που δεν παρέπεμπε σε συνηθισμένη τεκτονική δραστηριότητα.
Η ανάλυση έδειξε ότι επρόκειτο για ένα «σεισμικό σμήνος», μια χαρακτηριστική μορφή σεισμών που συχνά υποδηλώνει κίνηση μάγματος στο εσωτερικό του φλοιού.
Με τη χρήση εξελιγμένων αλγορίθμων μηχανικής μάθησης, οι επιστήμονες κατάφεραν να χαρτογραφήσουν τις σεισμικές εστίες με υψηλή ακρίβεια, επιβεβαιώνοντας την παρουσία μαγματικής διείσδυσης.
Στον σχηματικό χάρτη που βλέπετε παρακάτω, είναι ημετατοπισμένη σεισμικότητα για την περίοδο 1 Ιανουαρίου έως 28 Φεβρουαρίου 2025, με μέγεθος συμβόλου ανάλογο προς το μέγεθος και χρωματική κωδικοποίηση σύμφωνα με τον χρόνο εμφάνισης (OTime).
Η κίτρινη κηλίδα δείχνει το μαγματικό ανάχωμα που απεικονίζεται χρησιμοποιώντας τη σεισμικότητα ως εικονικά μέτρα αλλαγής τάσης λόγω του ανοίγματος του αναχώματος. Ο μεγάλος γκρι δίσκος δείχνει την επίκεντρο του σεισμού 7,7 της κλίμακας Ρίχτερ στην Αμοργό το 1956.
Το υπόγειο μαγματικό πέρασμα βάθους 10–14 χιλιομέτρων
Η ομάδα των ερευνητών αποκάλυψε ότι μια ποσότητα μάγματος κινήθηκε οριζόντια μέσα σε δίκτυο ρωγμών, δημιουργώντας έναν υπόγειο «διάδρομο» μήκους περίπου 20 χιλιομέτρων. Η δραστηριότητα αυτή εκδηλώθηκε σε μεγάλα βάθη, από 10 έως 14 χιλιόμετρα κάτω από το νησί, αρκετά βαθιά ώστε να παράγονται σεισμοί, αλλά όχι τόσο ώστε να αποτελεί απειλή για άμεση ηφαιστειακή αναστάτωση.
Ο συνολικός όγκος του μάγματος που εκτιμάται ότι εισχώρησε στο υπέδαφος αντιστοιχεί σε περίπου 200 χιλιάδες ολυμπιακές πισίνες!
Παρά την εντυπωσιακή ποσότητα, το μάγμα δεν ανέβηκε προς τα επάνω ούτε προκάλεσε τις πιέσεις που απαιτούνται για ενεργοποίηση του ηφαιστείου.
Γιατί η Σαντορίνη δεν κινδύνεψε από έκρηξη
Παρά την έντονη σεισμική δραστηριότητα, δεν εντοπίστηκαν παραμορφώσεις στο έδαφος ή άλλα σημάδια που συνήθως συνοδεύουν την άνοδο του μάγματος. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η διαδικασία περιορίστηκε σε μεγάλα βάθη και δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι ο κρατήρας πλησίαζε σε ασταθή κατάσταση.
Με άλλα λόγια, το νησί βίωσε μια «εσωτερική αναστάτωση» στο μαγματικό σύστημα, χωρίς να αγγίζει τα όρια μιας επικείμενης έκρηξης.
Πώς έγινε η έρευνα – Το νέο εργαλείο παρακολούθησης
Η μελέτη βασίστηκε σε συνδυαστική προσέγγιση: σεισμολογικά δεδομένα, δορυφορικές παρατηρήσεις και τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιήθηκαν μαζί για πρώτη φορά σε τέτοια κλίμακα στη Σαντορίνη. Το αποτέλεσμα είναι ένα νέο μοντέλο παρακολούθησης που μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλα ενεργά ηφαιστειακά συστήματα ανά τον κόσμο.
Η δημοσίευση στο Science καταλήγει ότι το σεισμικό επεισόδιο οφείλεται σε βαθιά μαγματική διείσδυση που δεν συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο έκρηξης.
Τα ευρήματα όχι μόνο αποσαφηνίζουν τι συνέβη κάτω από το νησί, αλλά βοηθούν τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τη λειτουργία του πολύπλοκου ηφαιστειακού συστήματος της Σαντορίνης, ενισχύοντας τα εργαλεία πρόγνωσης για το μέλλον.
