Κατ’αρχάς, στην Ελλάδα γεννήθηκε η Δημοκρατία και ανέκαθεν επιτρέπονται ειρηνικές πορείες ή διαδηλώσεις, με σκοπό την προάσπιση δίκαιων αιτημάτων τμήματος ή του συνόλου της κοινωνίας, ως δημοκρατική χώρα. Αυτό το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, κατοχυρώνεται στο άρθρο 11 του Συντάγματος της Ελλάδας. Το άρθρο 23 του Συντάγματος, αναφέρει ότι η απεργία αποτελεί δικαίωμα και ασκείται από τις νόμιμα συστημένες συνδικαλιστικές οργανώσεις για τη διαφύλαξη και προαγωγή των οικονομικών και εργασιακών γενικά συμφερόντων των εργαζομένων.
Ειδικότερα τώρα, όσον αφορά το θέμα της επικαιρότητας, για την προστασία του μνημείου του αγνώστου στρατιώτη, το Μνημείο Αγνώστου Στρατιώτη συμβολίζει όσους έπεσαν υπέρ πατρίδος και δεν κατάφεραν να βρεθούν ποτέ οι σοροί τους.
Το μνημείο αγνώστου στρατιώτη κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1930 και όπως όλα τα μνημεία αυτού του τύπου, είναι ένα κενοτάφειο προς τιμή των πεσόντων στους πολέμους, υπέρ πατρίδος. Η νομοθεσία για το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη στην Ελλάδα επικεντρώνεται στη διατήρηση του χώρου ως απαραβίαστου , ως συμβόλου εθνικής ενότητας και μνήμης και στην σιωπή στο σημείο ως ένδειξη σεβασμού. Η σχετική νομοθεσία θεσπίζει σαφή μέτρα προστασίας για τη διασφάλιση του σεβασμού του, χωρίς να περιορίζεται η ελευθερία της έκφρασης, και εγγυάται ότι ο χώρος θα παραμένει τόπος τιμής, εθνικής συνείδησης και σιωπής.Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη αποτελεί σύμβολο τιμής για όλους τους Έλληνες. Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη έχει ένα ειδικό βάρος και συμβολισμό, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλα τα κράτη του κόσμου. Διαχρονικά, η φύλαξη του Μνημείου, έχει ανατεθεί στην Προεδρική φρουρά, γεγονός που προσδίδει ιδιαίτερο συμβολισμό. Προ του μνημείου καίει ακοίμητο καντήλι, το φως του οποίου μεταφέρθηκε από την Αγία Λαύρα κατά την ημέρα των αποκαλυπτηρίων του. Η Προεδρική Φρουρά ή αλλιώς Εύζωνες, ντυμένη με παραδοσιακές αντρικές στολές του 19ου αιώνα, συμβολίζουν τον ελληνικό στρατό της εποχής: οι φουστανέλες τους έχουν 400 πιέτες, μια για κάθε έτος της Οθωμανικής κατοχής. Τον Οκτώβριο του 1931, Τούρκοι στρατιώτες με την σημαία τους στάθηκαν προσοχή μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, τήρησαν ενός λεπτού σιγής στους Έλληνες πεσόντες ήρωες, άκουσαν τον Εθνικό μας Ύμνο και με επι κεφαλης τον πρωθυπουργό τους Ισμετ Ινονου, τίμησαν την-ισχυρή τότε- Ελλάδα.
Το μοναδικό αυτό πολιτικό περιστατικό συνέβη κατά την διάρκεια των Βαλκανικών αγώνων στίβου που διεξήχθησαν στην Αθήνα.
Το κλίμα μεταξύ των δυο χωρών ήταν τότε άριστο. Γενικά, η νομοθεσία για τα δημόσια μνημεία βασίζεται κυρίως στον Κώδικα Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικών Μνημείων (Ν. 4858/2021) και τον Νόμο 3028/2002. Κύριοι άξονες είναι η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της απαγόρευσης καταστροφής, βλάβης ή αλλοίωσης, η ρύθμιση της κυριότητας και κατοχής των μνημείων (που ανήκουν στο Δημόσιο) και η θέσπιση κανόνων για τη διαχείριση, τον δανεισμό, την έκθεση και τη χρήση τους. Ως νεότερα μνημεία νοούνται τα πολιτιστικά αγαθά που είναι μεταγενέστερα του 1830 και των οποίων η προστασία επιβάλλεται λόγω της ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους, κατά τις διακρίσεις των άρθρων 6 και 20.
Η προστασία των δημοσίων μνημείων καλύπτεται έμμεσα από διάφορες Συνταγματικές διατάξεις, ιδίως από το άρθρο 24 που αφορά την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, το άρθρο 24 κατοχυρώνει την προστασία των αρχαιοτήτων, των ιστορικών μνημείων και των παραδοσιακών οικισμών ως υποχρέωση του Κράτους. Επίσης, οι διατάξεις για την προστασία της ελεύθερης έκφρασης και της ελευθερίας του τύπου (Άρθρο 14) μπορούν να θεωρηθούν σχετικές, ιδίως σε περιπτώσεις που ένα μνημείο πολιτικής έκφρασης είναι δημόσιο μνημείο.
Το Σύνταγμα της Ελλάδας δεν περιέχει ένα ενιαίο άρθρο για την πολιτιστική κληρονομιά, αλλά η προστασία της κατοχυρώνεται σε διάφορα άρθρα, όπως το άρθρο 48 (συνταγματική αναθεώρηση), το άρθρο 106 (κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη), το άρθρο 24 (προστασία του περιβάλλοντος), και το άρθρο 107 (Πολιτιστική Κληρονομιά – η συνταγματική αναθεώρηση). Κάθε ένα από αυτά τα άρθρα εστιάζει σε διαφορετικές πτυχές της πολιτιστικής κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των μνημείων και των παραδοσιακών οικισμών. Η βεβήλωση μνημείου τιμωρείται σύμφωνα με τον νόμο 3028/2002 «Για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς».
Συγκεκριμένα, όποιος καταστρέφει, βλάπτει, ρυπαίνει ή αλλοιώνει τη μορφή μνημείου τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, ενώ για μνημεία ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, υπό προϋποθέσεις, επιβάλλεται κάθειρξη έως δέκα ετών. Όμως το μνημείο του αγνώστου στρατιώτη δεν αποτελεί ένα απλό δημόσιο μνημείο, αλλά το πρώτιστο, το πρώτο στην τάξη μνημείο. Τον τοίχο περιβάλλουν εκατέρωθεν πελεκημένοι πωρόλιθοι όπου είναι χαραγμένα, κατά ενότητες, τα ονόματα τόπων που έδωσε πολύνεκρες μάχες ο ελληνικός στρατός στη νεότερη ιστορία. Στα αριστερά της σύνθεσης περιλαμβάνονται οι μάχες του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου.
Στο κέντρο του μνημείου, στους πωρόλιθους που υπάρχουν στις κλίμακες, περιλαμβάνονται μάχες του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου και της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Στα δεξιά της σύνθεσης συγκρούσεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού στη Ρωσία. Μετά την απελευθέρωση το 1944 πάνω στο κενοτάφιο προστέθηκαν τα πεδία των μαχών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και αργότερα οι επιχειρήσεις στην Κορέα. Το 1994 με απόφαση της Βουλής των Ελλήνων προστέθηκε και το όνομα «Κύπρος». Το 2015, μετά από εισήγηση του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και σχετική απόφαση του Συμβουλίου Αρχηγών Γενικών Επιτελείων και του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, στο Μνημείο προστέθηκαν οι λέξεις «Αιγαίο», «Ιόνιο», «Μεσόγειος» και «Ατλαντικός» σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον άγνωστο Έλληνα ναύτη που έπεσε εν καιρώ πολέμου.
Οι λέξεις «Αιγαίο», «Ιόνιο» και «Μεσόγειος» αποτελούν πεδία μεγάλων ναυμαχιών και σημαντικών ναυτικών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων των Ελλήνων, ενώ η λέξη «Ατλαντικός» προστέθηκε σε ένδειξη αναγνώρισης των θυσιών των πληρωμάτων του Εμπορικού Ναυτικού στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην προσπάθεια ανεφοδιασμού της Ευρώπης από την Αμερική. Η σκαλιστή τοιχογραφία είναι έργο του Κώστα Δημητριάδη και αναπαριστά ένα νεκρό έλληνα στρατιώτη του 5ου αιώνα π.Χ. που έπεσε μαχόμενος στο ναό της Αφαίας στην Αίγινα. Αριστερά και δεξιά του στρατιώτη είναι χαραγμένα τα ονόματα όλων των ιστορικών μαχών στις οποίες πήραν μέρος οι Έλληνες στρατιώτες, με τελευταία αυτή της Κύπρου το 1974. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα στην Αθήνα. Το 2011 με την καθημερινή παραμονή των” αγανακτισμένων ” στο Σύνταγμα, ο τότε Δήμαρχος Αθηναίων, Γιώργος Καμίνης, ζήτησε να σταματήσει η κατάληψη και να φύγουν άμεσα οι σκηνές από την πλατεία Συντάγματος.
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ
Στο εξωτερικό, τα Μνημεία του Αγνώστου Στρατιώτη λειτουργούν ως ιεροί χώροι εθνικής μνήμης, αφιερωμένοι στους άγνωστους στρατιώτες που έπεσαν για την πατρίδα. Είναι τόποι όπου κυριαρχούν ο σεβασμός και η σιωπή, προοριζόμενοι να τιμούν την αυτοθυσία ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων ή εποχής. Στην Γαλλία η πρόσβαση του κοινού επιτρέπεται, ωστόσο οι διαδηλώσεις ή οι πολιτικές συγκεντρώσεις απαγορεύονται απολύτως με βάση προεδρικό διάταγμα του 1923. Οι Αρχές στη Γαλλία αποκλείουν την περιοχή κατά τη διάρκεια κινητοποιήσεων, ενώ οποιαδήποτε πράξη βεβήλωσης ή διακοπής της φλόγας θεωρείται εθνικό αδίκημα.
Η Γαλλία θεωρεί το μνημείο αυτό σύμβολο της Δημοκρατίας και της Αντίστασης, όχι χώρο πολιτικής αντιπαράθεσης. Στην Ουάσινγκτον των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, οι τελετές διεξάγονται σε απόλυτη σιωπή. Οι επισκέπτες οφείλουν να σταθούν ακίνητοι και σιωπηλοί. Οποιαδήποτε μορφή διαμαρτυρίας ή πολιτικής έκφρασης απαγορεύεται με βάση τον ομοσπονδιακό νόμο (U.S. Code Title 38, Section 2413), με ποινές φυλάκισης για τους παραβάτες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, κατά τις τελετές Memorial Day, καταθέτει στεφάνι χωρίς να μιλήσει – ως πράξη σεβασμού προς τους ανώνυμους νεκρούς. Στο Λονδίνο του Ηνωμένου Βασιλείου, ο Public Order Act προβλέπει ότι οποιαδήποτε πολιτική διαδήλωση ή συγκέντρωση σε ακτίνα 50 μέτρων από το μνημείο απαγορεύεται αυστηρά. Η παραβίαση αντιμετωπίζεται ως προσβολή των νεκρών και του εθνικού συμβόλου. Ακόμη και οι δημοσιογράφοι υποχρεούνται να στέκονται σε προκαθαρισμένες θέσεις, χωρίς να διακόπτουν τη σιωπή της τελετής. Στην Ρώμη της Ιταλίας, η πρόσβαση είναι ελεύθερη μόνο σε τουρίστες και επισκέπτες που επιδεικνύουν σεβασμό και σιωπή.
Κάθε πολιτική εκδήλωση, πανό ή διαμαρτυρία απαγορεύεται από τον ιταλικό Ποινικό Κώδικα. Κατά τη διάρκεια κινητοποιήσεων στη Ρώμη, η περιοχή αποκλείεται εντελώς.
Το ιταλικό κράτος θεωρεί μνημείο «ιερό έδαφος» (suolo sacro) – όχι απλώς ιστορικό χώρο. Στην Ρωσία, η επιγραφή του γράφει: «Το όνομά σου είναι άγνωστο, η πράξη σου αθάνατη».
Το μνημείο φυλάσσεται από την Προεδρική Φρουρά και θεωρείται στρατιωτικός χώρος υψηλής ασφαλείας. Οποιαδήποτε πολιτική δραστηριότητα ή συγκέντρωση γύρω του απαγορεύεται αυστηρά.
Η βεβήλωση ή η διακοπή της τελετής αλλαγής φρουράς αντιμετωπίζεται ως ποινικό αδίκημα. Το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη στην Ισπανία ονομάζεται Μνημείο στους Πεσόντες υπέρ της Ισπανίας (Monumento a los Caidos por Espana) και βρίσκεται στη Μαδρίτη. Ωστόσο, η κύρια σύγχυση μπορεί να προκύπτει επειδή, σε αντίθεση με άλλα παρόμοια μνημεία, όπως αυτό στο Παρίσι, το Ισπανικό μνημείο δεν είναι τόσο ευρέως γνωστό για τον “Άγνωστο Στρατιώτη”. Το μνημείο βρίσκεται σε ένα μικρό πάρκο και περιβάλλεται από έναν σιδερένιο φράκτη. Τέλος, το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στον Καναδά βρίσκεται στην Οττάβα και τιμά τα λείψανα ενός άγνωστου Καναδού στρατιώτη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στεγάζεται στον ίδιο χώρο με το Καναδικό Κοινοβούλιο και η αστυνομική παρουσία σε ολόκληρο το συγκρότημα, είναι έντονη.
