Η λήψη αντικαταθλιπτικών αποτελεί μια κοινή θεραπευτική πρακτική για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και άλλων ψυχικών διαταραχών.
Της: Έπης Τρίμη
Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι ανησυχούν για τις πιθανές παρενέργειές τους, ανάμεσά τους και ο φόβος ότι μπορεί να «κάψουν» τον εγκέφαλο ή να επιδεινώσουν την κατάθλιψη αντί να τη θεραπεύσουν. Είναι αυτοί οι φόβοι βάσιμοι;
Τι είναι τα αντικαταθλιπτικά;
Τα αντικαταθλιπτικά είναι φάρμακα που τροποποιούν τη χημεία του εγκεφάλου, κυρίως αυξάνοντας τη διαθεσιμότητα νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη, η νοραδρεναλίνη και η ντοπαμίνη.
Οι πιο συχνές κατηγορίες περιλαμβάνουν:
-
SSRIs (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης)
-
SNRIs (αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης)
-
Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά
-
MAOIs (αναστολείς της μονοαμινοοξειδάσης)
Καίνε τα αντικαταθλιπτικά τον εγκέφαλο;
Η απάντηση είναι όχι, τουλάχιστον όχι με τη μεταφορική έννοια του «καψίματος». Δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να δείχνουν ότι τα αντικαταθλιπτικά προκαλούν νευρωνική καταστροφή, βλάβες ή μόνιμες αλλοιώσεις στη δομή του εγκεφάλου.
Μάλιστα, αρκετές έρευνες δείχνουν το αντίθετο καθώς η μακροχρόνια κατάθλιψη, χωρίς θεραπεία, μπορεί να προκαλέσει συρρίκνωση συγκεκριμένων εγκεφαλικών περιοχών (όπως ο ιππόκαμπος), ενώ τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να προστατεύουν ή ακόμα και να ενισχύουν τη νευροπλαστικότητα.
Γιατί τότε κάποιοι νιώθουν χειρότερα με τα αντικαταθλιπτικά;
Παρόλο που δεν «καταστρέφουν» τον εγκέφαλο, τα αντικαταθλιπτικά δεν είναι πανάκεια και μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να οδηγήσουν σε παρενέργειες ή ακόμη και σε επιδείνωση συμπτωμάτων, ιδιαίτερα στην αρχή της θεραπείας:
Συγκεκριμένα, μπορεί να παρατηρήσετε:
-
Αυξημένο άγχος ή νευρικότητα τις πρώτες εβδομάδες.
-
Αϋπνία, σεξουαλική δυσλειτουργία ή συναισθηματική απονέκρωση.
-
Αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονικού ιδεασμού, κυρίως σε εφήβους και νέους ενήλικες (γι’ αυτό χρειάζεται στενή παρακολούθηση).
-
Μη ανταπόκριση: Δεν λειτουργούν όλα τα φάρμακα σε όλους — για κάποιους μπορεί να επιδεινωθούν τα συμπτώματα εάν δεν βρεθεί το κατάλληλο σκεύασμα ή δοσολογία.
Είναι εθιστικά;
Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν εξάρτηση με τον τρόπο που το κάνουν ουσίες όπως τα οπιοειδή ή το αλκοόλ. Ωστόσο, η απότομη διακοπή τους μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο διακοπής (π.χ. ζαλάδες, σύγχυση, μεταπτώσεις διάθεσης), κάτι που αντιμετωπίζεται με σταδιακή μείωση υπό ιατρική επίβλεψη.
Πότε βοηθούν πραγματικά;
Τα αντικαταθλιπτικά είναι αποτελεσματικά σε περιπτώσεις μέτριας έως σοβαρής κατάθλιψης, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται με ψυχοθεραπεία. Σε ήπιες περιπτώσεις, η ψυχοθεραπεία ή αλλαγές στον τρόπο ζωής (άσκηση, διατροφή, ύπνος, κοινωνική υποστήριξη) μπορεί να επαρκούν χωρίς φαρμακευτική παρέμβαση.
Εναλλακτικές ή συμπληρωματικές λύσεις
-
Ψυχοθεραπεία (γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, CBT)
-
Σωματική άσκηση
-
Διατροφή πλούσια σε ωμέγα-3, βιταμίνες του συμπλέγματος Β
-
Τεχνικές χαλάρωσης και διαλογισμός (mindfulness, yoga)
-
Σωστή διαχείριση ύπνου και έκθεσης στο φως
Τα αντικαταθλιπτικά δεν «καίνε» τον εγκέφαλο, αλλά όπως κάθε φάρμακο έχουν παρενέργειες και δεν λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο για όλους. Η σωστή διάγνωση, η στενή ιατρική παρακολούθηση και η εξατομίκευση της θεραπείας είναι κρίσιμα στοιχεία για την επιτυχία της αγωγής.
Αν έχεις αμφιβολίες ή παρενέργειες, μην διακόψεις απότομα τη θεραπεία, μίλα ωστόσο ανοιχτά με τον ψυχίατρο ή τον γιατρό σου. Υπάρχουν πάντα εναλλακτικές και υποστηρικτικές λύσεις.
