Η διαδικασία της κατάποσης μοιάζει αυτονόητη και αυτόματη, όμως στην πραγματικότητα απαιτεί σωστό συντονισμό και μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Η σωστή τεχνική συμβάλλει σημαντικά στην πρόληψη ή τη διαχείριση της δυσφαγίας.
Σύμφωνα με τη Δρ Laura Dominguez, ωτορινολαρυγγολόγο και εξειδικευμένη στη λαρυγγολογία στο Ντάλας, ο «σωστός» τρόπος μπορεί να έχει μικρές διαφοροποιήσεις από άνθρωπο σε άνθρωπο. Συνιστάται να παίρνουμε μπουκιές μικρού μεγέθους, να μασάμε καλά και να έχουμε πάντα νερό ή υγρά στο γεύμα μας.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να αποφεύγουμε να καταπίνουμε βιαστικά ή να πίνουμε μεγάλες ποσότητες υγρών με το κεφάλι γερμένο προς τα πίσω, καθώς αυξάνεται ο κίνδυνος εισρόφησης. Αντίθετα, μια ελαφριά κλίση του κεφαλιού ή η χρήση καλαμακιού μπορεί να διευκολύνει την κατάποση.
Τι προκαλεί δυσκολία στην κατάποση
Η δυσφαγία μπορεί να εμφανιστεί όταν υπάρχει φλεγμονή ή ερεθισμός στον λαιμό. Μπορεί να είναι παροδική, όπως μετά από λοίμωξη αναπνευστικού, ή πιο μακροχρόνια, όπως έπειτα από ακτινοθεραπεία στον αυχένα ή χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη.
Στα παιδιά, οι δυσκολίες κατάποσης κατατάσσονται στις παιδιατρικές διαταραχές σίτισης, εξηγεί η λογοθεραπεύτρια Amy Zembriski από το Νιου Τζέρσεϊ. Μπορεί να οφείλονται σε άγχος, σε γαστρεντερικές ή νευρολογικές παθήσεις, σε τροφικές αλλεργίες, ενώ μερικές φορές η αιτία παραμένει άγνωστη.
Η κατάποση ενεργοποιεί περισσότερους από 30 μύες, αρκετά κρανιακά νεύρα και απαιτεί ταχύτατο συντονισμό, προκειμένου η τροφή και τα υγρά να φτάσουν με ασφάλεια από το στόμα στο στομάχι. Δεν είναι τυχαίο ότι περίπου ένας στους 17 ενήλικες άνω των 45 ετών παρουσιάζει δυσφαγία.
Στους ενήλικες, συνδέεται συχνά με νευρολογικά νοσήματα όπως το εγκεφαλικό, η νόσος του Πάρκινσον ή η άνοια, αλλά μπορεί να είναι και αποτέλεσμα της γήρανσης, καθώς οι μύες αδυνατίζουν. Σύμφωνα με τη λογοθεραπεύτρια Stephanie Jeret από το Ιλινόι, μπορεί να οφείλεται και σε ψυχολογικούς λόγους ή σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, η οποία παρουσιάζει αύξηση, ειδικά λόγω της χρήσης φαρμάκων GLP-1 για αδυνάτισμα ή διαβήτη.
Πώς είναι να ζεις με δυσφαγία
Σε αρκετές περιπτώσεις η δυσφαγία είναι παροδική και αντιμετωπίζεται, ενώ σε άλλες μπορεί να διαρκέσει μήνες ή ακόμη και χρόνια.
Η Jeret επισημαίνει ότι για πολλούς ανθρώπους η καθημερινότητα γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη. Ορισμένοι χρειάζονται σωλήνα σίτισης, άλλοι πρέπει να αποφεύγουν συγκεκριμένες υφές τροφών ή να καταναλώνουν μόνο πουρέδες και παχύρρευστα υγρά για να αποφευχθεί η εισρόφηση και οι αναπνευστικές επιπλοκές.
Οι διατροφικοί περιορισμοί επηρεάζουν την αυτοπεποίθηση και την κοινωνική ζωή. Στα παιδιά, η δυσφαγία μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, επιλεκτικότητα στις τροφές και αποφυγή κοινωνικών εκδηλώσεων που σχετίζονται με το φαγητό.
Στους ενήλικες, μπορεί να εκδηλωθεί ξαφνικά, π.χ. από φλεγμονή στον λαιμό ή από απόφραξη λόγω φαγητού. Σε άλλες περιπτώσεις γίνεται χρόνια. Ο βιοϊατρικός επιστήμονας John Paul Andersen θυμάται το πρώτο του επεισόδιο στα 30 του χρόνια: «Έτρωγα μπριζόλα και κόλλησε στον λαιμό. Δεν μπορούσε να κατέβει ούτε με το σάλιο». Έκτοτε, χρειάζεται να τρώει με προσοχή σε κάθε γεύμα.
Γιατί έχει σημασία η έγκαιρη διάγνωση
Η δυσφαγία είναι πιο συχνή από όσο νομίζουμε και μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ποιότητα ζωής. Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή παρέμβαση μειώνουν τους κινδύνους για την υγεία και βοηθούν τους ασθενείς να συνεχίσουν να τρώνε και να πίνουν με περισσότερη ασφάλεια, αυτοπεποίθηση και αξιοπρέπεια.
