Πολλοί από εμάς, ακόμη και ως ενήλικες, βιώνουμε έναν ανεξήγητο φόβο για το απόλυτο σκοτάδι. Γιατί συμβαίνει αυτό όμως;
Η απάντηση βρίσκεται στην εξελικτική μας ιστορία. Στο μακρινό παρελθόν, όταν οι πρόγονοί μας ζούσαν ελλείψει ηλεκτρισμού και άλλων σύγχρονων τεχνολογιών, το σκοτάδι ήταν ένας πραγματικός κίνδυνος. Αρπακτικά, φίδια και άλλες απειλές κρύβονταν στις σκιές.
Η επιστημονική εξήγηση
Στο σκοτάδι, ενεργοποιείται η αμυγδαλή, το μέρος του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τον φόβο και την επιθετικότητα.
Η αμυγδαλή είναι ευαίσθητη σε ερεθίσματα που έχουν συναισθηματική χροιά. Είναι μέρος του «πρωτόγονου» εγκεφάλου και παίρνει αποφάσεις για αντίδραση σε διλήμματα όπως «μάχη ή φυγή», ελέγχοντας και την έκλυση ορμονών με σκοπό την κατάσταση ετοιμότητας του σώματος σε τέτοιες κρίσιμες καταστάσεις.
Κυριολεκτικά «υποψιάζεται το χειρότερο», συμπεριλαμβανομένης της υπερευαισθησίας σε όλους τους ήχους, τις μυρωδιές και τις κινήσεις. Ακόμα κι αν μόλις ακούσατε το ψυγείο να κάνει κλικ, ο εγκέφαλος το ερμηνεύει αυτό ως πιθανή απειλή, για παν ενδεχόμενο.
Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος στο σκοτάδι και γιατί φοβούνται ακόμη και οι ενήλικες.
Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να αναζητά μοτίβα και προβλεψιμότητα. Όταν συναντά το σκοτάδι – έναν χώρο όπου είναι αδύνατο να αναγνωρίσει με βεβαιότητα τι συμβαίνει – το άγχος εμφανίζεται. Το παράδοξο είναι ότι δεν είναι το ίδιο το σκοτάδι που είναι τρομακτικό, αλλά αυτό που μπορεί να κρύβεται μέσα σε αυτό.
Έρευνες δείχνουν ότι ο φόβος του σκότους ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου με τον φόβο του θανάτου. Είναι ένα βαθύ άγχος που έχει να κάνει λιγότερο με την εμπειρία και περισσότερο με την αντίληψη της ευαλωτότητας. Ακόμα και το απλό σκοτάδι της κρεβατοκάμαράς σας μπορεί να προκαλέσει ασυνείδητο άγχος, αν ο εγκέφαλός σας δεν είναι σίγουρος ότι είστε απόλυτα ασφαλείς.
Γιατί οι ενήλικες συνεχίζουν να φοβούνται το σκοτάδι
Στα παιδιά, αυτό είναι κατανοητό — ο εγκέφαλός τους μόλις μαθαίνει να διακρίνει τις πραγματικές απειλές από τις φανταστικές. Αλλά στους ενήλικες, ο φόβος του σκοταδιού είναι ένα υπόλειμμα αρχαίου «λογισμικού» ενσωματωμένου στο νευρικό σύστημα. Μπορούμε λογικά να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει κίνδυνος, αλλά μια συναισθηματική αντίδραση πυροδοτείται πιο γρήγορα από ό,τι μπορεί να την σταματήσει η σκέψη.
Επιπλέον, το άγχος, η έλλειψη ύπνου και οι αγχώδεις διαταραχές ενισχύουν αυτό το φαινόμενο. Κατά τη διάρκεια τέτοιων περιόδων, η ευαισθησία του εγκεφάλου στην αβεβαιότητα αυξάνεται και ακόμη και το συνηθισμένο σκοτάδι μπορεί να φαίνεται εχθρικό.
