Αν και τα περισσότερα περιστατικά καταγράφονται ακόμη στη Νότια Ασία, η διασπορά είναι ήδη παγκόσμια
Παρότι στις ανεπτυγμένες χώρες έχει σχεδόν εξαφανιστεί από τη δημόσια σφαίρα, ο τυφοειδής πυρετός παραμένει μια υπαρκτή και διαρκώς εξελισσόμενη απειλή στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Νέα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι το βακτήριο Salmonella enterica serovar Typhi –ο κύριος υπαίτιος της νόσου– αποκτά ραγδαία αντοχή στα αντιβιοτικά, δημιουργώντας έναν επικίνδυνο συνδυασμό: παλαιά νόσος με νέες, απειλητικές δυνατότητες.
Μια μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2022 κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Ερευνητές ανέλυσαν το γενετικό υλικό 3.489 στελεχών του S. Typhi που εντοπίστηκαν μεταξύ 2014 και 2019 σε Νεπάλ, Μπαγκλαντές, Πακιστάν και Ινδία – και το συμπέρασμα ήταν ανησυχητικό: τα στελέχη ευρέως ανθεκτικού τυφοειδούς πυρετού (XDR Typhi) αυξάνονται ανησυχητικά.
Το XDR Typhi είναι ήδη ανθεκτικό σε αντιβιοτικά πρώτης γραμμής, όπως η αμπικιλλίνη, η χλωραμφενικόλη και η τριμεθοπρίμη/σουλφαμεθοξαζόλη. Όμως πλέον, παρουσιάζει αντίσταση και σε ισχυρότερα, σύγχρονα φάρμακα όπως οι φθοροκινολόνες και οι κεφαλοσπορίνες τρίτης γενιάς – μια εξέλιξη που περιορίζει δραματικά τις θεραπευτικές επιλογές.
Αν και τα περισσότερα περιστατικά καταγράφονται ακόμη στη Νότια Ασία, η διασπορά είναι ήδη παγκόσμια. Από το 1990 έως σήμερα έχουν εντοπιστεί σχεδόν 200 περιστατικά σε διάφορες περιοχές, από τη Νοτιοανατολική Ασία έως την Ανατολική και Νότια Αφρική, ενώ υπερανθεκτικά στελέχη έχουν καταγραφεί και στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και τον Καναδά.
«Η ταχύτητα με την οποία εξαπλώνονται τα ανθεκτικά στελέχη είναι τρομακτική. Η ανάγκη για άμεσα και ευρείας κλίμακας μέτρα πρόληψης είναι επιτακτική, ιδιαίτερα σε περιοχές υψηλού κινδύνου», τόνισε ο λοιμωξιολόγος Jason Andrews του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, σχολιάζοντας τα ευρήματα.
Το πρώτο στέλεχος XDR Typhi εντοπίστηκε στο Πακιστάν το 2016. Μέσα σε τρία μόλις χρόνια, είχε ήδη εξελιχθεί στον επικρατέστερο γονότυπο της περιοχής. Μέχρι τότε, οι γιατροί βασίζονταν στα αντιβιοτικά τρίτης γενιάς – κινολόνες, κεφαλοσπορίνες, μακρολίδες – όμως και αυτά χάνουν τη μάχη.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, στο Μπαγκλαντές, την Ινδία, το Πακιστάν, το Νεπάλ και τη Σιγκαπούρη, πάνω από το 85% των στελεχών του βακτηρίου εμφάνιζε αντοχή στις κινολόνες. Την ίδια στιγμή, αυξανόταν και η αντίσταση στις κεφαλοσπορίνες.
Σήμερα, η τελευταία γραμμή άμυνας είναι η αζιθρομυκίνη – ένα μακρολιδικό αντιβιοτικό. Ωστόσο, ακόμη και αυτή απειλείται. Η μελέτη του 2022 αποκάλυψε ότι οι γενετικές μεταλλάξεις που προσδίδουν ανθεκτικότητα στην αζιθρομυκίνη ήδη εξαπλώνονται, γεγονός που θα μπορούσε να σημάνει την αρχή του τέλους για τα από του στόματος αντιβιοτικά κατά του τυφοειδούς πυρετού.
Αν δεν αντιμετωπιστεί, η νόσος μπορεί να αποβεί θανατηφόρα σε ποσοστό έως και 20%. Κάθε χρόνο καταγράφονται περίπου 11 εκατομμύρια κρούσματα παγκοσμίως – και ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να αυξηθεί κατακόρυφα εάν τα υπάρχοντα φάρμακα χάσουν εντελώς την αποτελεσματικότητά τους.
Οι ειδικοί συμφωνούν πως η πρόληψη μέσω εμβολιασμών είναι το «κλειδί». Τα συζευγμένα εμβόλια κατά του τυφοειδούς πυρετού είναι αποτελεσματικά, αλλά δεν διατίθενται ακόμη σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια πρόσφατη μελέτη στην Ινδία έδειξε ότι αν τα παιδιά στις πόλεις εμβολιαστούν, θα μπορούσαν να προληφθούν έως και το 36% των κρουσμάτων και θανάτων από τη νόσο.
Το Πακιστάν, που χτυπήθηκε πρώτο και σκληρά, είναι μέχρι στιγμής η μόνη χώρα που έχει εντάξει συστηματικά τον εμβολιασμό κατά του τυφοειδούς πυρετού στο εθνικό της πρόγραμμα ανοσοποίησης. Οι επιστήμονες καλούν και άλλες χώρες να ακολουθήσουν.
Η αντοχή στα αντιβιοτικά, συνολικά, αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως – σκοτώνοντας περισσότερους ανθρώπους απ’ ό,τι ο HIV/AIDS ή η ελονοσία. Στον αγώνα αυτό, τα εμβόλια θεωρούνται από τους πιο ισχυρούς συμμάχους. Αν δεν επεκταθεί η πρόσβαση σε αυτά, η ανθρωπότητα ίσως βρεθεί αντιμέτωπη με μία ακόμη κρίση υγείας – αυτή τη φορά με ένα παλιό, αλλά πολύ πιο επικίνδυνο μικρόβιο.
