Μια πρωτοποριακή μελέτη η οποία βασίστηκε στην τεχνολογία Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ), επανεξέτασε τα χαρακτηριστικά που έκαναν έναν δρόμο «βασιλικό» στην αρχαία Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία.
Η μελέτη, εστίασε στη διαδρομή ανάμεσα στις πρωτεύουσες Σούσα και Περσέπολη, αποκαλύπτοντας πως, οι δρόμοι αυτοί ήταν οι πραγματικές λεωφόροι της αρχαιότητας, σχεδιασμένοι με ακρίβεια ώστε να καλύπτουν τις εφοδιαστικές ανάγκες των αμαξών της βασιλικής αυλής.
Ο δρόμος της Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών (550 – 330 π.Χ.) ήταν διάσημος για πολλά χρόνια για την έκταση και την οργάνωσή του. Ωστόσο, τα ακριβή κριτήρια που τον κατέτασσαν στην κατηγορία του “βασιλικού” παρέμεναν ασαφή.
Το πρόγραμμα PersianTRAIL με επικεφαλής τον Davide Salaris του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, αξιοποίησε χωροταξική μοντελοποίηση με σκοπό να δει πέρα από τις παραδοσιακές ανασυνθέσεις.
Το κλειδί βρίσκεται στην κατανόηση του τι σήμαινε η μετακίνηση αμαξών της βασιλικής αυλής. Σύμφωνα με τις κλασικές πηγές, πρόκειται για ακολουθία χιλιάδων ανθρώπων, συνοδεία αμαξών και κοπαδιών από ζώα. Η υποστήριξη μιας τέτοιας επιχείρησης, απαιτούσε πολλά περισσότερα από τα στενά μονοπάτια των αγγελιοφόρων.
Προϋπέθετε εξειδικευμένες υποδομές:
- Μικρές κλίσεις για τις άμαξες
- σίγουρη πρόσβαση σε νερό
- συχνούς σταθμούς ανεφοδιασμο
- επίπεδο έδαφος για μεγάλης κλίμακας στρατοπέδευση.
Η προσέγγιση αυτή, δεν έχει αποκλειστικό στόχο την ανασύνθεση ιστορικά καταγεγραμμένων δρομολογίων, αλλά τον προσδιορισμό των χωροταξικών και εφοδιαστικών κριτηρίων που έδιναν τη δυνατότητα σε μια τέτοια διαδρομή να λειτουργεί ως “βασιλική”, σύμφωνα με την μελέτη.
Οι ερευνητές, για να ταυτοποιήσουν τις ενδεχόμενες διαδρομές, δεν αναζήτησαν έναν μόνο δρόμο, αλλά ευρύτερους “διαδρόμους”, αναδεικνύοντας την ποικιλομορφία των αρχαίων μετακινήσεων.
Αξιοποίησαν ένα μοντέλο “διαδρόμου ελάχιστου κόστους” που ανέλυσε το έδαφος ανάμεσα σε δύο σημεία – τη Σούσα και την Περσέπολη – και ταυτοποίησαν τις ευκολότερες στη διάβαση περιοχές.
Ένας καθοριστικός παράγοντας ήταν η κλίση πλαγιάς. Βάσει των μελετών της αρχαίας μεταφοράς, το μοντέλο απέκλειε πλαγιές με κλίση μεγαλύτερη του 8% δεδομένου ότι αυτό ήταν το μέγιστο διαχειρίσιμο από ζωήλατες άμαξες.
Οι δρόμοι, έπρεπε να διασφαλίζουν τη σταθερή μετακίνηση των πολυτελών αμαξών της βασιλικής αυλής, άρα να έχουν ήπιες κλίσεις, αφού οι απότομες θα επιβάρυναν τις αρμάμαξες, αναφέρεται στην μελέτη.
Οι λεωφόροι της αρχαιότητας: Πλάτος και σταθμοί
Η έρευνα ορίζει λειτουργικά έναν δρόμο ως βασιλικό, απ’ τη δυνατότητά του να στηρίξει μεγάλης κλίμακας εφοδιαστικές επιχειρήσεις. Αυτό είχε ως συνέπεια δύο προϋποθέσεις φυσικών μεγεθών: Το πλάτος και την ύπαρξη σταθμών ανεφοδιασμού.
Φανταστείτε μια πομπή 20.000 ατόμων που κινούνται σε μονή γραμμή. Θα εκτεινόταν από 10 έως 15 χιλιόμετρα, μια απόσταση που μπορούσε να ξεπερνά τα 40 χλμ αν, ανάμεσά τους υπήρχαν κοπάδια ζώων και άμαξες.
Από τη στιγμή που κανονικά, οι ενδιάμεσοι σταθμοί απείχαν 15 με 20 χιλιόμετρα μεταξύ τους, μια τέτοια φάλαγγα, θα ήταν ένας εφοδιαστικός εφιάλτης.
Έτσι, υπολογίζεται πως, οι βασιλικοί δρόμοι είχαν πλάτος μεταξύ 5 και 7 μέτρων, επιτρέποντας την ταυτόχρονη μετακίνηση πολλών γραμμών.
Τα σημεία στάθμευσης – οι βασιλικοί σταθμοί, ήταν κάτι περισσότερο από στάσεις ανάπαυσης.
Λειτουργούσαν ως προσωρινές αυτοκρατορικές πρωτεύουσες, με κιόσκια, αποθήκες και απευθείας πρόσβαση σε τροφή και νερό.
Η τοποθεσία τους, σε ανοιχτό, επίπεδο και καλά αρδευόμενο έδαφος ήταν στρατηγική, δίνοντας τη δυνατότητα στα μέλη της αυλής να στήσουν και να διατηρήσουν το Βασιλικό Τραπέζι.
Τα ιστορικά αρχεία, όπως είναι οι Πινακίδες Οχύρωσης της Περσέπολης, καταγράφουν τη συστηματική παράδοση των προμηθειών «ενώπιον του Βασιλιά» σ’ αυτές τις τοποθεσίες της ελίτ, οι οποίες παρομοιάζονται με βασιλικές κατοικίες και παραδείσιους κήπους.
Το μοντέλο δεν παρέμεινε θεωρητικό. Οι διάδρομοι που προέβλεψαν οι υπολογιστές, συγκρίθηκαν με γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους των Αχαιμενιδών. Ένα αδιαμφισβήτητο παράδειγμα είναι το Qaleh-ye Kali, στην περιοχή Μαμασανί.
Το σημείο βρίσκεται μέσα στον διάδρομο που μοντελοποιήθηκε απ’ την μελέτη. Έχει αρχιτεκτονικά στοιχεία, τεχνουργήματα της ελίτ και αποθηκευτικές εγκαταστάσεις που καταδεικνύουν εφοδιαστική λειτουργία για βασιλική χρήση.
Η θέση του σε ανοιχτή και εύφορη κοιλάδα που σχηματίστηκε απ’ τον ποταμό Φαχλιάν, αναδεικνύει τη στρατηγική του ενσωμάτωση στο δίκτυο του βασιλικού δρόμου.
Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα πως, ο σχεδιασμός των βασιλικών οδών αποκρινόταν σε πολύ συγκεκριμένους, πρακτικούς παράγοντες – όπως η αντίσταση στην κλίση για την τροχήλατη μεταφορά, την ανάγκη για ελάχιστο πλάτος και την πρόσβαση σε αναγκαίες υποδομές – που διαφοροποιούσαν τους δρόμους αυτούς, από τις συμβατικές οδούς.
Ο βασιλικός δρόμος: Η πορεία της Περσίας προς την παντοδυναμία
Η μελέτη εισάγει έναν νέο λειτουργικό ορισμό για τον Βασιλικό Δρόμο των Αχαιμενιδών, βάσει των χωρικών και λογιστικών απαιτήσεων της αυτοκρατορικής κινητικότητας, τονίζει ο συγγραφέας.
Τα κριτήρια αυτά, εδραιώνουν ένα αξιόπιστο πλαίσιο της χωροταξικής υπόθεσης, το οποίο έχει τελειοποιηθεί με αρχαιολογική επαλήθευση και μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλους τομείς του αυτοκρατορικού δικτύου.
Το πρόγραμμα PersianTRAIL πλέον σκοπεύει την επέκτασή του προς τα δυτικά, προς τις Σάρδεις, ενσωματώνοντας περισσότερα δεδομένα για τα μοτίβα εποικισμού, τη χρήση της γης, τη βλάστηση, ακόμη και τους κοινωνικό – πολιτικούς παράγοντες, όπως η τοπική αστάθεια. Καθοριστική για την περαιτέρω τελειοποίηση της ακρίβειας του μοντέλου, θα είναι η αρχαιολογική επαλήθευση των προσδοκώμενων προορισμών.
Προσδιορίζοντας την αρχαία κινητικότητα με μετρήσιμες συνθήκες, η γεώ – χωροταξική αυτή προσέγγιση, ξεχωρίζει ως ισχυρό και χρήσιμο εργαλείο ανάλυσης των μεγάλων μετακινήσεων και της εφοδιαστικής που κρατούσαν ζωντανές τις αυτοκρατορίες, προσφέροντας μια αξιόπιστη μέθοδο για τον προσδιορισμό των κριτηρίων που έκαναν μια οδό πραγματικά “βασιλική”.
