Αδυνάτισμα: Η συζήτηση γύρω από το βάρος και την απώλεια κιλών βρίσκεται διαρκώς στο επίκεντρο σε μέσα ενημέρωσης, κοινωνικά δίκτυα, διαφημίσεις και καθημερινές συζητήσεις. Συχνά, όμως, παρουσιάζεται σαν ένα καθαρά ζήτημα προσωπικής θέλησης, σαν να εξαρτάται αποκλειστικά από την πειθαρχία και την «καλή» συμπεριφορά του ατόμου.
Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη. Όπως τονίζει η ειδικός στη διατροφή και την έρευνα υγείας Rachel Woods, το σωματικό βάρος είναι αποτέλεσμα μιας σύνθετης αλληλεπίδρασης γενετικής, βιολογίας, περιβάλλοντος και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών.
Σε κοινωνίες όπου η πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα, ασφαλείς χώρους για άσκηση και χρόνο για ξεκούραση δεν είναι δεδομένη, η διατήρηση υγιούς βάρους γίνεται ακόμη πιο απαιτητική. Επιπλέον, το στίγμα που συνοδεύει την παχυσαρκία όχι μόνο δεν βοηθά, αλλά συχνά βλάπτει σοβαρά την ψυχική και σωματική υγεία.
Τι συμβαίνει πραγματικά με το αδυνάτισμα;
1. Η απώλεια βάρους «παραβιάζει» την ίδια μας τη βιολογία
Από τη δεκαετία του ’90, η παχυσαρκία θεωρείται εθνική προτεραιότητα υγείας στην Αγγλία, με πληθώρα πολιτικών και παρεμβάσεων. Ωστόσο, τα ποσοστά δεν έχουν μειωθεί ουσιαστικά.
Ο λόγος; Το σώμα μας είναι φτιαγμένο για να αντιστέκεται στην απώλεια βάρους. Όταν μειώνουμε την πρόσληψη τροφής, ενεργοποιείται η μεταβολική προσαρμογή: ο μεταβολισμός επιβραδύνεται, οι ορμόνες της πείνας (όπως η γκρελίνη) αυξάνονται και το σώμα «ζητά» να επανακτήσει τα χαμένα κιλά.
Αυτή η αντίδραση είχε νόημα στην προϊστορία, όταν η τροφή ήταν σπάνια. Σήμερα, όμως, σε έναν κόσμο γεμάτο φθηνά και θερμιδικά πυκνά τρόφιμα, η ίδια αυτή εξελικτική «ασπίδα» δυσκολεύει την απώλεια κιλών.
Μήνυμα-κλειδί: Αν έχετε δυσκολευτεί να χάσετε ή να διατηρήσετε βάρος, δεν είναι αποτυχία — είναι η φυσιολογία που δουλεύει όπως σχεδιάστηκε.
2. Δεν είναι απλά θέμα θέλησης
Η ιδέα ότι «αν θες, μπορείς» είναι επικίνδυνα απλουστευτική.
Το βάρος επηρεάζεται από:
-
Γενετικούς παράγοντες: ρυθμός μεταβολισμού, αίσθηση πείνας/κορεσμού, προτίμηση για συγκεκριμένες τροφές.
-
Περιβάλλον και συνθήκες ζωής: εισόδημα, διαθέσιμος χρόνος, πρόσβαση σε φρέσκα τρόφιμα, υποστήριξη από το οικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον, ποιότητα ύπνου.
Η παραγνώριση αυτών των παραγόντων ενισχύει το στίγμα γύρω από την παχυσαρκία, το οποίο με τη σειρά του αυξάνει το άγχος και μειώνει την αυτοεκτίμηση — δύο στοιχεία που μπορούν να σαμποτάρουν κάθε προσπάθεια υγιεινής αλλαγής.
3. Τι ισχύει για τις θερμίδες και το αδυνάτισμα;
Το μέτρημα θερμίδων έχει γίνει σχεδόν «νόμος» για όσους θέλουν να αδυνατίσουν. Ωστόσο:
-
Οι θερμίδες στις ετικέτες είναι ενδείξεις, όχι ακριβείς μετρήσεις.
-
Ο τρόπος μαγειρέματος, η πέψη και το μικροβίωμα του εντέρου επηρεάζουν πόση ενέργεια απορροφούμε.
-
Η ποιότητα της θερμίδας μετράει: 200 θερμίδες από μπισκότα δεν έχουν την ίδια επίδραση στον κορεσμό και τη γλυκόζη με 200 θερμίδες από βραστά αυγά.
Η εμμονή στις θερμίδες έχει οδηγήσει σε δίαιτες-μόδες που συχνά στερούν τον οργανισμό από απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία και αποτυγχάνουν μακροπρόθεσμα.
4. Η άσκηση είναι πολύτιμη, αλλά όχι «μαγικό ραβδί» για την απώλεια βάρους
Η άσκηση ωφελεί την υγεία της καρδιάς, των μυών, των οστών και της ψυχικής διάθεσης, αλλά η απώλεια κιλών μέσω αυτής είναι πιο δύσκολη απ’ όσο φαίνεται.
Το σώμα μας προσαρμόζεται: μπορεί να «εξοικονομεί» ενέργεια τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας ή να αυξάνει την όρεξη μετά από έντονη δραστηριότητα, εξουδετερώνοντας το θερμιδικό έλλειμμα.
Συμπέρασμα: Γυμναζόμαστε για υγεία και ευεξία, όχι αποκλειστικά για να δούμε μικρότερο νούμερο στη ζυγαριά.
5. Μπορείτε να βελτιώσετε την υγεία σας χωρίς να χάσετε κιλά
Η υγιεινή διατροφή, η τακτική κίνηση, ο ποιοτικός ύπνος και η διαχείριση του στρες μπορούν να βελτιώσουν δείκτες όπως η χοληστερόλη, η πίεση και η ινσουλινική ευαισθησία, ακόμη κι αν η ζυγαριά δεν αλλάξει.
Η μετατόπιση της εστίασης από τον αριθμό των κιλών στη βελτίωση των συνηθειών μπορεί να οδηγήσει σε πιο ρεαλιστικές, βιώσιμες και ψυχολογικά υγιείς αλλαγές.
